به گزارش روابط عمومی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران، در رویداد همایش پیشگام پژوهش اعضای مرکز پژوهش‌های سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران و جمعی از پژوهشگران برتر کشور حضور داشتند. در این رویداد که توسط پژوهشکده حکمرانی فناوری اطلاعات و ارتباطات نصر تهران با همکاری پژوهشکده توسعه ابزارهای نوین حکمرانی دانشگاه تهران برگزار شد، بر اهمیت تحول دیجیتال و نبود متولی دولتی در این حوزه تاکید شد. همچنین جمعی از صاحبنظران درباره اهمیت اخلاق مداری در پژوهش مثال‌هایی ارائه کردند و بر لزوم کاربردی و عملی بودن پژوهش‌ها تاکید کردند.
خلا مستندات و داده‌ها
محمدرضا قلعه نوی، رئیس مرکز پژوهش‌های سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران در این همایش گفت: موضوع راه‌اندازی پژوهشکده فناوری اطلاعات و ارتباطات را سال گذشته در دوره ششم سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران مطرح کردیم که اقدامات مربوطه سال گذشته انجام و پژوهشکده آغاز به کار کرد.
او افزود: قصد داریم در گام بعدی پژوهشکده‌هایی در سطح استانی با اولویت استان‌های البرز، قزوین و پس مازندران ایجاد کرده و در نهایت از هم‌افزایی و ترکیب این 3 پژوهشکده، پژوهشگاه فناوری اطلاعات و ارتباطات نصر کشور را ایجاد کنیم.
قلعه‌نوی تاکید کرد: در حال حاضر 3 گروه پژوهشی تحول و حکمرانی داده، حسابرسی فناوری اطلاعات و اقتصاد داده ذیل پژوهشکده حکمرانی تشکیل شده است. همواره خلا وجود یک پژوهشکده در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات احساس می‌شد. باید پژوهشکده‌ای وجود داشته باشد تا حین مذاکره و برگزاری جلسات با دولتمردان و اعضای حاکمیت با داده‌ها و مستندات به مذاکره و بحث بنشینیم.
بلوغ در پژوهش‌ها
در ادامه محمد خادمی، رئیس پژوهشکده مطالعات فناوری ریاست جمهوری به سخنرانی پرداخته و گفت: در پژوهشکده مطالعات فناوری ریاست جمهوری دستاوردهای خوبی داشته‌ایم. در این پژوهشکده جنس متفاوتی از پژوهش‌ها را پیگیری می‌کنیم.
او افزود: اگر پژوهش منتهی به کاربست نشود، پژوهش فوق شکست خورده است. قانون جهش تولید دانش بنیان از موضوعاتی است که در این پژوهشکده مورد پژوهش و بررسی قرار گرفته است.
خادمی گفت: مقوله پیشرفت بسیار مهم است و این همایش نیز گامی است در جهت پیشرفت. حضور فعالان اصناف و صنعتگران در این همایش بیانگر پیشرفت است. امروزه با مسائل و پرسش‌های مواجه‌ایم که در مسیر پیشرفت و پرسش‌هایی از جنس بلوغ هستند.
او افزود: امروزه نه تنها تکنولوژی بلکه دانش نیز تولید می‌کنیم. امروزه 10 هزار شرکت دانش بنیان و 2 هزار شرکت خلاق در کشور فعالیت می‌کنند. امروزه دغدغه ما بیکاری دانش‌آموختگان دانشگاهی است که این هم متاثر از بلوغ است.
اهمیت کاربردی بودن پژوهش‌ها
سمیه رفیعی، نماینده مجلس بر اهمیت کاربردی بودن پژوهش‌ها تاکید کرد و گفت: باید فکری به حال کاربردی بودن پژوهش‌ها شود. همچنین مشکل بی اخلاقی در پژوهش نیز معضل بزرگی است. باید رعایت موازین اخلاقی و تعهد به پژوهش را سرلوحه کار پژوهشی قرار دهیم.
او افزود: روایت پژوهش نیز نکته مهمی است. چندی پیش جلسه‌ای با فعالان حوزه خودرو داشتم. نکته جالبی به من گفتند؛ اکنون جزو 22 کشوری در دنیا هستیم که فناوری و دانش تولید موتور خودرو را داریم. نکته مهم این است که در این باشگاه 22 نفره حضور داریم، هرچند جزو. رده‌های پایین باشیم. در فناوری نانو نیز پیشرفت‌های قابل توجهی داشته‌ایم..
رفیعی گفت: قطعه‌سازی در کشور داریم که قطعات بنز را تولید و از ایران صادر می‌کند. متاسفانه مشکل خودکم‌پنداری داریم. از سویی دیگر کاربست پژوهش‌ها باید مورد توجه قرار بگیرد.اگر قرار است پژوهشگر حرفه‌ای تربیت کنیم. باید نسبت به کاربردی بودن پژوهش‌ها حساس شویم. در ایران پژوهش‌ها به صورت انبود در حوزه‌های مختلف تولید می‌شوند اما کاربردی نیستند. در ارزیابی فنی و حرفه‌ای و شاخص‌گذاری مشکل داریم.
او افزود: بسیاری از پژوهشگران حتی برخی از دانش‌بنیانان ثبت شده در زمینه آلودگی هوا و مدیریت پسماند طرح‌هایی ارائه کردند. سه سال قبل یک شرکت دانش بنیان گفت خروجی مربوط به نیروگاه‌ها در سطح آلایندگی را کاهش دهیم. این شرکت سیستمی طراحی و تولید کرده بود که مازوت سوزی را کاهش دهد. در این مورد مبنای قانونی نیز داریم. نیروگاه‌ها مکلفند که کیفیت مصرف از آلایندگی را کاهش دهند.
رفیعی گفت: این شرکت اما در پایلوت هیچچ اقدام عملی مثبتی انجام نداد. نتایج لابراتواری از پلاسمای سرد مثبت بود اما در عمل قابلیت اجرایی نداشت. زمانی که با وزارت نیرو جلسه داشتیم، مسئولان این وزارتخانه گفتند پژوهشگران و شرکت‌های دانش بنیان تصوری از نیروگاه‌ها ندارند و مقیاس‌هایشان با نیروگاه همخوانی ندارد. بارها پژوهشگران و شرکت‌های دانش‌بنیان را فراخواندیم، جلسات متعدد برگزار کردیم، به وزارت صنعت اعلام کردیم موظف است از این شرکت‌ها حمایت کند، تسهیلات و امکانات ارائه دهد اما هیچ خروجی نداشتیم.
او افزود: این نشان از چرخه و سیکل معیوب پژوهش در ایران است. از سویی دیگر یک شرکت دانش بنیان روشی برای تصفیه شیرابه طراحی کرده و در یکی از شهرها مستقر شد تا طرح خود را اجرایی کند. عمده سرمایه نیز توسط همین شرکت تامین شده است اما استانداری همکاری نمی‌کند. این شرکت به حدی در حال رفع مشکلات میان شهرداری و استانداری است که بهره‌برداری پژوهشی دچار اختلاف شده است.
داده‌ها حکم نفت در زمان انقلاب صنعتی
سیما آریایی‌منش، عضو مرکز پژوهش‌های سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران مدیر پنل اقتصاد داده در ابتدای این پنل گفت: امروزه داده‌ها حکم نفت در زمان انقلاب صنعتی را دارند. سازمان‌هایی که توانایی تحلیل و پردازش دارند، مزیت برتری نسبت به دیگر نهادها دارند. امروزه گوگل و آمازون از داده‌ها برای کسب درآمد استفاده می‌کنند.
او در ادامه از علیرضا خداکرمی، رئیس هیئت مدیره تجارت الکترونیک پارسیان پرسید: داده‌ها دارایی شخصی هستند یا عمومی؟
خداکرمی در پاسخ گفت: داده‌ها نوعی دارایی هستند و مانند دارایی‌ها، می‌توانند هم شخصی باشند و هم عمومی. دارایی که منافع عمومی به همراه دارد، دارایی عمومی و دارایی که مبتنی بر مالکیت حفظ و منافع یک فرد است، دارایی شخصی محسوب می‌شود.
او افزود: باید قوانینی لحاظ شود که بتوان ضمن حفظ حریم خصوصی افراد، از داده‌ها برای منافع عمومی نیز استفاده کرد.
خداکرمی در ادامه بیان کرد: به منظور بهره‌برداری از داده‌ها نیازمند ایجاد زیرساخت‌های مناسب هستیم. شرکت‌های بزرگ تکنولوژی می‌توانند زیرساخت‌های لازم را فراهم کنند تا از داده‌ها استفاده و داده‌ها را به روز کنند تا بتوان به عنوان منبع اقتصادی از آن استفاده کرد.
او افزود: ایجاد انحصار در داده‌ها می‌تواند منجر به عدم شفافیت فعالیت‌ها شود که در اینجا باید دولت ورود کند و قوانینی وضع شود. البته منظور قوانین بازدارنده مانند فیلترینگ نیست.
شیوه ارزش‌گذاری داده‌ها
سپس حمید بابادی نیا، عضو هیأت مدیره و عضو شورای راهبردی پژوهشکده حکمرانی فناوری اطلاعات نصر تهران درباره قیمت‌گذاری داده‌ها گفت: در دنیا براساس مدل‌هایی مشخص، داده‌ها ارزیابی می‌شوند. رایج‌ترین روش‌های ارزیابی این است که این داده‌ها چه میزان برفعالیت تجاری تاثیرگذارند. میزان تاثیرگذاری، ارزش اصلی داده‌ها را مشخص می‌کند. برخی داده‌ها علاوه بر مصارف شخصی، استفاده عمومی نیز دارند و می‌توانند منفعت عمومی داشته باشند، بنابراین باارزش‌تر هستند.
تعهد اخلاقی بسیار مهم است
رضا سمیع زاده، دانشیار دانشگاه الزهرا در ادامه این پنل درپاسخ به این پرسش که آیا شرکت‌ها ملزم به شفاف‌سازی از نحوه استفاده از داده‌ها هستند یا خیر، بیان کرد: در زمینه قوانین در اروپا، GPTR را داریم. تعهد اخلاقی در تکنولوژی و استفاده از داده‌های فناوری امری بسیار مهم است.
او افزود: در زمینه رمزنگاری نیز واتس اپ و بسیاری از پیام‌رسان‌ها از آن استفاده کرده‌اند. تکنیک‌های ناشناس‌سازی داده نیز مورد استفاده بسیاری قرار می‌گیرد. یکی از مهم‌ترین مشکلات ما در محاسبات محرمانه، قراردادهای هوشمند هستند.
سمیع‌زاده گفت: بوم کسب و کار اسکار والدر 9 سلول دارد؛ در بخش مشتری باید برروی این مساله تاکید شود که اگر حریم خصوصی را رعایت کنیم تاثیر مثبتی برروی مشتری‌مداری و کسب و کارمان برجای می‌گذارد؟ ارزش کلیدی کسب و کارها حریم خصوصی تضمین شده و مدیریت شفاف داده‌ها است. با این اقدام مشتریان استراتژیک جذب می‌کنیم.
بدون پژوهش تصمیم نگیریم
حسن جلیلی، رئیس پژوهشکده ابزارهای نوین حکمرانی در ادامه این نشست گفت: دین اسلام جایگاه ویژه‌ای برای پژوهش قائل است. اصول دین را اگر بدون پژوهش بپذیریم قابل قبول نیست. در قرآن و در روایات نیز بسیار بر پژوهش تاکید شده است.
او افزود: یکی از سال‌های گذشته شعار هفته پژوهش را این گذاشته بودند؛ بیایید بدون پژوهش تصمیم نگیریم. یکی از متفکرین می‌گفت کلمه آبادانی از آب می‌آید و هرجا آب وجود داشته تمدن شکل گرفته است. امروزه فضای مجازی در حال ایجاد تمدن است. بخشی از فضای مجازی نیز کلان داده‌هاست.
جلیلی گفت: تخصص من بیولوژی است، بسیاری از داروها یا کیت‌های تشخیصی بیماری‌ها که وارد بازار شده است، چیزی نیست مگر بررسی هوشمندانه داده‌های موجود. داده‌ها با الگوریتم خاصی به اطلاعات و سپس تبدیل به دارو و کیت‌های تشخیصی شده است.
او تاکید کرد: در کشور ما کلان داده‌ها مغفول مانده است. در حال حاضر به برخی از کلان داده‌هایی که مزیت رقابتی ایجاد می‌کنند دسترسی نداریم. این در حالی است که در آینده داده‌ها و نحوه استفاده از داده‌ها می‌تواند عامل قدرت باشد.
جلیلی گفت: اکنون به میزان کافی داده تولید کرده‌ایم، دیگر باید استفاده کنیم. از میلیاردها پروتئینی که در کشور وجود دارد تا همین چندسال قبل تنها 80 هزار نوع آن کشف شده بود. اما طی فقط چندسال بیش از 900 هزار پروتئین جدید شناسایی شد. نحوه استفاده از داده‌ها می‌تواند آینده را رقم بزند.
او با اشاره به لزوم رعایت اخلاق در پژوهش گفت: چندی پیش مقاله‌ای منتشر شد که منجر به تجویز داروی اشتباه برای میلیون‌ها بیمار شد. محقق که مقاله خود را در یکی از نشریات معتبر بین‌المللی منتشر کرده بود، اخلاق را رعایت نکرده و گزارش بالینی را دستکاری شده منتشر کرد. هزاران نفر از این مقاله متاثر شدند و خسارت بزرگی به جامعه بشری وارد شد.
جلیلی ادامه داد: نمونه دیگر اخلاق در پژوهش در مورد رئیس یکی از 10 دانشگاه برتر دنیا بود که استعفا داد. مقالاتی از او منتشر شد که در بسیاری از آن‌ها عددسازی شده بود. او در آزمایشگاهی پژوهشگران را به دو گروه بازنده و برنده تقسیم کرده بود و اگر محقق پژوهش را در مدت معینی انجام نمی‌داد بازنده بود. برندگان این تحقیق، همگی پژوهش‌های خود را با عددسازی انجام دادند. مقالات منتشر شد و رئیس دانشگاه اخراج شد. اگر به اخلاق در پژوهش توجه نکنیم جامعه خسارت‌های بسیاری متحمل می‌شود.
بررسی موضوعات جدید و نو
علیرضا پورابراهیمی، عضو پژوهشکده حکمرانی فناوری اطلاعات نصر تهران در ادامه نشست به سخنرانی پرداخته و گفت: در پژوهشکده حکمرانی نصر قرار است موضوعاتی مورد بررسی قرار بگیرند که پژوهش محور و جدید باشند و متولی خاصی نداشته باشند.
او افزود: یکی از این موضوعات تفاوت حسابرسی و ممیزی است. بسیاری تفاوتی قائل نیستند. اما این دو با یکدیگر تفاوت‌های بسیاری دارند. از سویی دیگر پژوهش در حوزه حسابرسی فناوری اطلاعات نیز درحال انجام است. حسابرسی فناوری اطلاعات تفاوت‌های بسیاری با ممیزی دارد. حسابرسی به طور عام به معنای حسابداری مالی قوانین شرکتی است.
پورابراهیمی گفت: اینکه حسابرسی توسط فناوری اطلاعات انجام شود با این امر که حسابرسی از طریق فناوری اطلاعات صورت بگیرد، بسیار متفاوت است. حسابرسی فناوری اطلاعات به این معنی است که فناوری اطلاعات سازمان‌ها توسط متخصصین فناوری اطلاعات حسابرسی می‌شود و نه اقلام فناوری اطلاعات توسط حسابرسان مالی.
او افزود: حسابرسی فناوری اطلاعات بسیار مهم است چراکه کسب‌وکارهای ما با فناوری اطلاعات عجین هستند. یک مثال ساده در اهمیت این امر در حوزه بانکی رخ داد. فردی که جزو تیم پشتیبانی و توسعه یک سوییچ بانکی بود، مسئول مغایرت شناسی دوبانک دیگر شد. چندپوز به اسم فامیل و غریبه گرفت، مغایرت ایجاد می‌کرد و صفر می‌کرد. سپس با یک رقم سنگینی از سرقت، بعد از چندماه ناپدید شد.
پورابراهیمی گفت: در حسابداری قانون داریم که صندوقدار نباید تنخواه دار باشد. در بانک‌ها و فناوری اطلاعات نیز قانونی باید وضع شود که مسئول مغایرت شناسی نباید از شرکت ارائه دهنده فناوری اطلاعات باشد.
او افزود: باید مقررات نوشته شود و این امر نیازمند کار پژوهشی است. نیروی متخصص در این حوزه نداریم و باید تربیت کنیم. باید موسسات جدیدی شکل بگیرند. در حسایرسی فناوری اطلاعات باید مشخص شود چه سرویس‌هایی ارائه می‌شوند، چگونه ارائه می‌شوند و چه ریسک‌هایی متوجه سازمان است. از سویی دیگر مشکل ما تعدد نظارت است.
تحول دیجیتال به زودی رخ خواهد داد
حسام زندحسامی، عضو مرکز پژوهش‌های سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران در ادامه نشست درباره عدم آگاهی نسبت به تحول دیجیتال تاکید کرد و گفت: هیچ نهادی درباره تحول دیجیتال اطلاعات کافی ندارد. تصور می‌کنیم دانش بنیانی به دانشگاه مربوط است پس وزارت علوم را متولی آن قرار می‌دهیم نه وزارت اقتصاد.
او افزود: در وزارت فناوری اطلاعات و ارتباطات واحدی داریم به نام فناوری، نوآوری و امور بین‌الملل. معلوم نیست در این واحد چه خبر است. صرفا چند واژه زیبا پیدا کرده‌ایم و برروی یک نهاد گذاشته‌ایم. متولی تحول دیجیتال کدام نهاد است؟ داستان تحول دیجیتال بسیار جدی است و اقتصاد جهان را تحت تاثیر خود قرار داده است.
زندحسامی گفت: کسب و کارهای آنلاین متاثر از هوش مصنوعی هستند. کدام نهاد متولی هوش مصنوعی است؟ اقتصاد داده را کدام ارگان مدیریت می‌کند؟ من 24 سال است که عضو هیات علمی دانشگاه هستم. باید انتقاد را از خودمان شروع کنم. تا همین چندسال پیش استاد اقتصاد، مبحث اقتصاد و داده را تدریس می‌کرد. بارها مذاکره کردیم که این مبحث درباره تجارت داده است و نه اقتصاد.
او افزود: تا زمانی که متولی واقعی در دستگاه دولتی کشور وجود ندارد، فعالان این حوزه نمی‌توانند فعالیت کنند. در وزارت صمت کسی متولی نوآوری نیست. 80 درصد از مدیران ارشد معتقدند تحول دیجیتال به زودی رخ خواهد داد و براین باورند اگر از داده‌ها استفاده کنند اقتصادشان رشد برابری خواهد داشت. اما هیچ متولی برای تحول دیجیتال در کشور وجود ندارد.
زندحسامی گفت: نگاه کارفرمایی و مشاوره در کشور ما دچار مشکل است. تحول دیجیتال در بسیاری از بانک‌ها رخ داده است. کشور امارات یک خانم ایرانی را وزیر علوم پیشرفته خود کرده و بسیاری از نخبگان ما به این کشور مهاجرت کرده و درحال فعالیتند. ما در ایران همچنان درگیر امنیت قضایی هستیم. ما در ایران فقط پژوهش انجام می‌دهیم.
او که رئیس پنل تحول دیجیتال و حکمرانی فناوری اطلاعات بود در ادامه از سخنرانان این پنل درخواست کرد تا هریک نگرش خود را درباره تحول دیجیتال بیان کنند.
مصطفی امینی، مدیرعامل هلدینگ فناوری به پویان هوشمند امید، ظهیر حیدری، رئیس مهندسی اطلاعات و معماری داده‌های گروه و مدیر پروژه تحول دیجیتال، و مصطفی خوشابی، رئیس مرکز فناوری‌های نوین رسانه‌ای از اعضای این پنل بودند.
حیدری در ابتدای پنل گفت: در هیچ یک از پروژه‌های فناوری اطلاعات صورت گرفته در صنعت پتروشیمی در طول 21 سال گذشته به ابعاد و سطح بلوغ سازمانی در این صنعت توجه نشده است. مدعی هستیم وارد نسل پنجم تکنولوژی شده‌ایم در صورتی که نسل چهارم راهم به طور کامل اجرایی نکرده‌ایم.
او افزود: مدینه فاضله با حقیقت تفاوت دارد. صنعت پتروشیمی 50 تا 60 سال تا دانش روز فاصله دارد. صنعت ما در حال فرساسش است.
امینی با اشاره به تورم قوانین و مقررات گفت: در صنعت بانکی تمام بانک‌هایی که نماد تحول بودند از تورم قوانین آسیب دیدند. در تحول دیجیتال، سرمایه‌گذاری معنادار در خاورمیانه صورت گرفته است. یک جبهه عربی داریم، یک جبهه مقاومت با محور ایران و یک جبهه نوعثمانی.
او افزود: تورم مقررات بهره‌وری را در کشور کاهش داده و موجب شکست تحول دیجیتال خواهد شد. اروپا ابتدا مقررات زدایی کرد سپس به تحول دیجیتال پرداخت.
خوشابی نیز در ادامه درباره تحول دیجیتال گفت: تحول دیجیتال را در سطح تجربه کرده‌ایم و در ایران این حوزه عمقی ندارد. بحث تخریب واژه‌ها را به خوبی بلدیم. مصداق آن در سازمان‌ها مشاهده می‌کنیم. نگاه امنیتی به داده داریم.
انعقاد تفاهم نامه
در ادامه این همایش، تفاهم‌نامه‌ای میان مرکز پژوهش‌های سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران و پژوهشکده توسعه ابزارهای نوین حکمرانی دانشگاه تهران امضا شد.
همچنین تندیس یادبودو لوح تقدیر به پژوهشگران برتر اهدا شد. مهرآفرین مشهدی موسی پور، نادیا مولی نسب، نرگس حجتی، سید علی قاضی میرسعیدی، مرضیه سلطانی، علیرضا پورابراهیمی، حسام زندحسامی، غزاله گودرزی و سارا رحمانی از جمله پژوهشگرانی بودندکه لوح تقدیر دریافت کردند.
در بخش دوم نیز تندیس یادبود و لوح تقدیر به برگزیدگان فعالان عرصه پژوهش ارائه شد. در این بخش به سیدصابر امامی، رضا توکلی وار، صالح حسینی، علیرضا عابدی نژاد و محتبی حسن زاده لوح تقدیر اهدا شد.
